Borçlar hukukunun temelini oluşturan bireysel sözleşme; öneri, karşı öneri ve kabul gibi irade açıklamalarının uygunluğu ve uyuşmasının sağlandığı, sözleşme hükümlerinin tartışma ve pazarlık konusu yapıldığı sözleşmelerdir. Ancak sosyal ve ekonomik gelişmeler, kitlelere yönelik hizmet gereksinimi yaratmış ve bireysel sözleşmenin kurulmasından önce bankalar, sigorta şirketleri, üretim ve pazarlama girişimcileri tek yanlı olarak sözleşme koşulları hazırlamakta, bu şekilde gelecekte kurulacak belirsiz sayıda, aynı şekil ve tipteki hukuki işlemleri düzenlemektedirler. İşte önceden hazırlanan tipik sözleşme koşulları için genel işlem koşulları terimi kullanılmaktadır. Bu tip sözleşmelerde pazarlık yapılması söz konusu olmadığı gibi, çoğu kez fiyat konusu bile tarifelerle belirlenmekte ve pazarlık dışı bırakılmaktadır. İşte kitlelere yönelik bu sözleşmede girişimci karşısında diğer taraf ya kendisine sunulan sözleşmeyi kabul edecek ya da sözleşmeye konu edim veya hizmetten yoksun kalacaktır.
Genel işlem koşulları içeren sözleşmeye veya ayrı bir sözleşmeye konulan, bu koşulların her birinin tartışılarak kabul edildiğine ilişkin kayıtlar da tek başına onları genel işlem koşulu olmaktan çıkarmaz. Ayrıca içerik yönünden dürüstlük kurallarına aykırı olarak, karşı tarafın aleyhine veya onun durumunu ağırlaştıracak nitelikte hükümlerin bulunmaması gerekmektedir.
Sözleşmenin hükümlerinden olan bir genel işlem koşulunun geçerli sayılabilmesi için, sözleşmenin yapılması sırasında düzenleyen tarafın karşı tarafa bu koşulların varlığı hakkında açıkça bilgi verip bunları öğrenmesini sağlamasına ve ayrıca karşı tarafın da bu koşulları kabul etmesine bağlıdır Aksi halde genel işlem koşulu olan hüküm sözleşmeye yazılmamış sayılacak, düzenleyen taraf da bu hükümlerin yazılmamış olması halinde sözleşmeyi yapmayacağına ilişkin beyanı dikkate alınmayacaktır.
Comments